توسط : دوره قاعدگی، فرآیندی طبیعی و بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی بسیاری از افراد است که می‌تواند با مجموعه‌ای از تغییرات و علائم، گاهی اوقات غیرمنتظره و ناخوشایند، همراه باشد. علائمی نظیر یبوست، اسهال، سردرد، نوسانات خلقی و خستگی تنها گوشه‌ای از این تغییرات هستند. این علائم عمدتاً ناشی از نوسانات سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدن شماست که در طول چرخه قاعدگی به طور مداوم بالا و پایین می‌روند و بدن را برای یک بارداری احتمالی آماده می‌کنند.
اولین روز خونریزی، نشانگر شروع چرخه قاعدگی است که شامل چهار مرحله کلیدی می‌شود:
- مرحله قاعدگی (Menstrual phase)
- مرحله فولیکولی (Follicular phase)
- تخمک‌گذاری (Ovulation)
- مرحله لوتئال (Luteal phase)
حتی اگر سال‌هاست که این دوره را تجربه می‌کنید، ممکن است به قدری به این علائم عادت کرده باشید که متوجه نشوید چه اتفاقات پیچیده‌ای در بدن شما در حال رخ دادن است. در ادامه این مقاله، بررسی خواهیم کرد که دوره قاعدگی چگونه بر بدن شما تاثیر می‌گذارد، چه تغییرات فیزیولوژیکی در هر مرحله اتفاق می‌افتد و چه علائم جسمی و روحی را ممکن است تجربه کنید. با آگاهی بیشتر، می‌توانید این دوره را با راحتی و درک بهتری سپری کنید.
چرخه قاعدگی چیست؟
اولین روز قاعدگی، شروع چرخه قاعدگی است که بدن شما را برای بارداری آماده می‌کند. شما زمانی قاعدگی دارید که در چرخه قبلی باردار نشده باشید. طول متوسط چرخه قاعدگی ۲۸ روز است، اما ممکن است کوتاه‌تر یا بلندتر از این باشد.
چرخه قاعدگی از چهار مرحله اصلی تشکیل شده است:
- مرحله قاعدگی (Menstrual Phase)
- مرحله فولیکولی (Follicular Phase)
- تخمک‌گذاری (Ovulation)
- مرحله لوتئال (Luteal Phase)
این دو هورمون استروژن و پروژسترون هستند که تمام این مراحل را کنترل می‌کنند.
مرحله قاعدگی (Menstrual Phase)
قاعدگی در مرحله اول چرخه قاعدگی، یعنی در مرحله قاعدگی، رخ می‌دهد. در شروع دوره قاعدگی، سطح پروژسترون و استروژن در بدن پایین است. این موضوع باعث می‌شود که لایه داخلی رحم (ایندومتریوم) از بدن دفع شود و از طریق واژن خارج گردد.
مرحله قاعدگی به همان مدتی طول می‌کشد که خود قاعدگی شما طول می‌کشد. معمولا بین ۳ الی 7 روز است. علائم قاعدگی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد شکم یا لگن
- تورم و نفخ
- خستگی
- حواس‌پرتی به غذاها (کریوینگ)
- سردرد
- درد کمر پایین
- تغییرات خلقی
- درد سینه
مرحله فولیکولی (Follicular Phase)
مرحله فولیکولی نیز در اولین روز قاعدگی شما شروع می‌شود، اما پس از تخمک‌گذاری به پایان می‌رسد. تخمک‌گذاری، زمانی است که یکی از تخمدان‌ها تخمک را آزاد می‌کند و معمولا در حدود روز چهاردهم اتفاق می‌افتد.
غده هیپوفیز در مغز، هرمون محرک فولیکول (FSH) را ترشح می‌کند که باعث می‌شود یکی از فولیکول‌های تخمدانی بالغ شود. فولیکول‌های تخمدانی کیسه‌های کوچکی در تخمدان‌ها هستند که تخمک‌های نابالغ را در خود جای داده‌اند. وقتی به بلوغ می‌رسید، تخمدان‌ها شما حدود ۳۰۰ هزار تا ۴۰۰ هزار فولیکول دارند.
بعد از پایان قاعدگی، سطح استروژن افزایش پیدا می‌کند. این امر سبب می‌شود که ایندومتریوم ضخیم شود و رحم برای بارداری آماده شود. آخرین سه روز از مرحله فولیکولی، fertile period (دوره باروری) نام دارد. یعنی زمانی که احتمال بارداری شما بیشتر است.
تخمک‌گذاری (Ovulation)
تخمک‌گذاری معمولا در حدود روز چهاردهم چرخه قاعدگی اتفاق می‌افتد. افزایش سطح استروژن به مغز سیگنال می‌دهد تا هرمون لوتئینیزه‌کننده (LH) را ترشح کند. LH باعث می‌شود فولیکول تخمدانی تخمک بالغ را آزاد کند. پس از آزاد شدن تخمک، سطح استروژن کاهش پیدا می‌کند.
فولیکول تخمدانی منفجر می‌شود و تخمک را در لوله فالوپ آزاد می‌کند. این زمان فرصتی است که اسپرم می‌تواند تخمک را لقاح دهد. تخمک لقاح یافته از طریق لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می‌کند و در صورت موفقیت، در رحم جا می‌گیرد. جاگیری تخمک نشانه شروع بارداری است.
مرحله لوتئال (Luteal Phase)
آخرین مرحله از چرخه قاعدگی، مرحله لوتئال است و این مرحله فارغ از اینکه آیا باردار هستید یا نه، رخ می‌دهد. این مرحله حدود ۱۴ روز طول می‌کشد.
فولیکول تخمدانی که تخمک بالغ را آزاد کرده است، به Corpus Luteum تبدیل می‌شود. این اندام موقت، پروژسترون و استروژن را ترشح می‌کند. این هورمون‌ها به ضخیم شدن اندومتریوم کمک می‌کنند و از بارداری اولیه پشتیبانی می‌کنند. اگر بارداری رخ ندهد، Corpus Luteum نهایتا از بین می‌رود و لایه ضخیم اندومتریوم از بدن دفع می‌شود.
علائم قاعدگی
برای برخی افراد، علائم قاعدگی می‌تواند ناخوشایند باشد. برخی دیگر ممکن است به جز خونریزی، تغییرات خاصی را تجربه نکنند. اگر علائم شما مانع انجام فعالیت‌های روزمره شما شد، بهتر است به پزشک یا متخصص مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کنید.
تاثیر بر حرکات روده بر علائم قاعدگی
تغییرات در فرکانس حرکات روده شما ممکن است به دلیل تغییر سطح هورمون پروژسترون باشد. تغییرات پروژسترون در طول چرخه قاعدگی می‌تواند حرکت روده را تحت تاثیر قرار دهد. این موضوع می‌تواند باعث شود که حرکت روده کند شود و شما دچار یبوست شوید و حتی ممکن است دچار اسهال گردید یا ترکیبی از هر دو اتفاق بیفتد.
تحقیقات نشان داده‌اند که: افرادی که اختلالات گوارشی مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) دارند، در دوران قاعدگی حرکات روده مکررتری دارند. همچنین خطر ابتلا به مدفوع شل، اسهال، نفخ و درد شکمی در این دوران بیشتر است. اگر مشکلات روده شما شدید است و پس از پایان قاعدگی برطرف نمی‌شود، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا بررسی شود آیا مشکل دیگری وجود دارد یا خیر.
بهبود عملکرد ورزشی
قاعدگی ممکن است عملکرد ورزشی را بهبود بخشد. نوسانات استروژن و پروژسترون تعادل مایعات در کلیه‌ها و خون را تغییر می‌دهد. شما می‌توانید از این نوسانات استفاده کنید و در دوران قاعدگی فعالیت‌های خود را افزایش دهید. هنگامی که قاعدگی شروع می‌شود، سطح هورمون‌ها در پایین‌ترین حد خود است. این ممکن است منجر به شدت تمرین بهتر، مقاومت در برابر خستگی و بهبودی بیشتر شود.
اگرچه ممکن است در دوران قاعدگی رفتن به باشگاه سخت به نظر برسد، اما این دوره می‌تواند زمان ایده‌آلی برای ورزش باشد زیرا می‌تواند به کاهش گرفتگی عضلات کمک کند.
افزایش خطر عفونت‌های قارچی
سطح pH واژن قبل از قاعدگی و هنگام شروع آن تغییر می‌کند. این تغییر برخی افراد را مستعد رشد بیش از حد قارچ یا باکتری در این دوران می‌کند که می‌تواند منجر به عفونت‌های باکتریایی یا قارچی شود.
علاوه بر pH، عوامل دیگری از جمله عادات غذایی نامناسب، استفاده طولانی‌مدت از تامپون و استفاده از شوینده‌ها یا صابون‌های معطر زنانه، نیز می‌توانند خطر عفونت را افزایش دهند. از آنجا که واژن خود را تمیز می‌کند، بهتر است از دوش واژینال، اسپری یا دستمال‌های مرطوب استفاده نکنید.
کاهش تحمل درد
کاهش شدید استروژن در پایان چرخه قاعدگی می‌تواند باعث سردرد یا میگرن شود. این کاهش همچنین می‌تواند شما را نسبت به انواع درد حساس‌تر کند.
مروری در سال ۲۰۲۱ نشان داد که کاهش استروژن با ایجاد میگرن مرتبط است، اگرچه این فرآیند پیچیده است و تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
تاثیر بر مرکز ثقل بدن
یک استادیار بالینی در دانشکده پزشکی، در مجله Health گفت که در دوران قاعدگی احتمال بیشتری دارد که دست و پا چلفتی باشید. به گفته دکتر دوک، علل احتمالی این موضوع عبارتند از:
- عدم تعادل هورمونی
- افزایش خستگی
- احتباس آب که مرکز ثقل بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد
احتباس آب می‌تواند باعث تورم جزئی چشم‌ها شود که ممکن است بر نحوه قرارگیری لنزهای تماسی تاثیر بگذارد و باعث دست و پا چلفتی شدن شود.
در این دوران بهتر است در راه رفتن و حرکت بیشتر دقت کنید و از راه رفتن در حین نگاه کردن به تلفن همراه خودداری نمایید. اگر این مشکل شدید است یا در طول ماه مستعد زمین خوردن هستید، با پزشک مشورت کنید تا شرایط جدی‌تر مانند اختلالات عصبی را بررسی کند.
درمان دردهای قاعدگی
برای تسکین دردهای قاعدگی، می‌توانید از داروهای مسکن بدون نسخه (OTC) که معمولا استفاده می‌کنید، مانند تایلنول (استامینوفن) یا ادویل (ایبوپروفن) بهره ببرید. نکته مهم این است که اگر می‌توانید زمان شروع سردردهای قاعدگی خود را پیش‌بینی کنید، بهتر است مصرف دارو را قبل از آغاز دردها شروع کنید تا اثربخشی بیشتری داشته باشد و از شدت گرفتن آن‌ها جلوگیری شود. راه‌های دیگر برای کاهش علائم قاعدگی عبارتند از:
- پرهیز از الکل و تنباکو
- استراحت کافی
- قرار دادن کیسه آب گرم یا پد گرم کننده روی ناحیه لگن
- فعال ماندن از نظر جسمی
- گرفتن حمام گرم
- مشورت با پزشک درباره روش‌های پیشگیری از بارداری هورمونی برای درمان درد قاعدگی
- استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن یا یوگا
نتیجه‌گیری
ممکن است در دوران قاعدگی علائمی مانند یبوست، اسهال و سردرد را تجربه کنید. این علائم به دلیل تغییر سطح استروژن و پروژسترون ایجاد می‌شوند که چرخه قاعدگی (که تقریبا هر ۲۸ روز اتفاق می‌افتد) را کنترل می‌کنند.
می‌توانید این عوارض را با مصرف مسکن، فعال ماندن از نظر جسمی یا استفاده از کیسه آب گرم روی ناحیه لگن کاهش دهید. اگر علائم دردناک فعالیت‌های روزمره شما را مختل می‌کند یا عفونت‌های مکرر باکتریایی یا قارچی دارید، با پزشک مشورت کنید. پزشک می‌تواند درمان‌های پزشکی مانند پیشگیری از بارداری هورمونی را توصیه کند.
منابع:
