توسط : شب شده و شما در رختخواب هستید، اما خوابتان نمی‌برد. انگار ذهنتان هنوز بیدار است و افکار مختلف مثل پروانه در سرتان می‌چرخند. اگر کمی فکر کنید، شاید یادتان بیاید که امروز چند فنجان قهوه یا چای خورده‌اید. تحقیقات جدید می‌گویند کافئین فقط در روز ما را سرحال نگه نمی‌دارد، بلکه حتی وقتی خوابیم، مغز را هم بیدار و فعال نگه می‌دارد. در این مقاله می‌خواهیم ببینیم کافئین چطور روی خواب و مغز ما اثر می‌گذارد.
مغز بحرانی چیست؟
دانشمندان دانشگاه مونترآل کانادا کشف کردند که کافئین سیگنال‌های مغزی را پیچیده‌تر می‌کند و مغز را به حالتی می‌رساند که به آن «مغز بحرانی» می‌گویند. حالا این یعنی چه؟ مغز بحرانی مثل یک تعادل جادویی است؛ جایی بین نظم کامل و بی‌نظمی کامل. در این حالت، مغز می‌تواند هم منظم باشد و هم انعطاف‌پذیر. این تعادل به مغز کمک می‌کند تا کارهای پیچیده‌ای مثل یادگیری، محاسبه یا تصمیم‌گیری را به بهترین شکل انجام دهد.
تصور کنید مغز مثل یک بندباز است که روی طنابی باریک راه می‌رود. اگر بیش از حد سفت و سخت باشد، نمی‌تواند با تغییرات کنار بیاید. اگر هم زیادی شل و بی‌نظم باشد، هیچ کاری درست پیش نمی‌رود. کافئین مغز را به این حالت بحرانی نزدیک می‌کند، که برای بیداری عالی است، اما شاید برای خوابیدن خوب نباشد.
کافئین و خواب: چه اتفاقی می‌افتد؟
وقتی کافئین می‌خوریم، حتی موقع خواب هم مغز آرام نمی‌گیرد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که کافئین امواج مغزی آهسته، مثل امواج دلتا، تتا و آلفا را ضعیف می‌کند. این امواج نشانه خواب عمیق و آرامش‌بخش هستند. به‌خصوص در مرحله‌ای از خواب که به آن «خواب بدون حرکت سریع چشم» یا همان non-REM می‌گویند، کافئین اثرش را نشان می‌دهد. این مرحله برای تثبیت خاطرات و تقویت کارهایی مثل حافظه و تمرکز خیلی مهم است.
یک عصب‌شناس در این باره، می‌گوید: «کافئین باعث می‌شود مغز حتی در خواب هم فعال‌تر بماند و کمتر بتواند خودش را ترمیم کند.» این یعنی اگر شب خوب نخوابیم، ممکن است روز بعد حواسمان پرت باشد یا چیزهایی که دیروز یاد گرفتیم را فراموش کنیم.
چرا جوان‌ها بیشتر تحت تأثیر کافئین هستند؟
یکی از نکات جالب این تحقیق این بود که جوان‌ها، یعنی کسانی که بین ۲۰ تا ۲۷ سال دارند، بیشتر از بقیه به کافئین حساس‌اند. احتمالاً به این دلیل است که مغز با بالا رفتن سن تغییر می‌کند. در مغز ما ماده‌ای به اسم آدنوزین هست که در طول روز زیاد می‌شود و باعث می‌شود احساس خواب‌آلودگی کنیم. کافئین جلوی کار این ماده را می‌گیرد و ما را بیدار نگه می‌دارد. چون جوان‌ها گیرنده‌های آدنوزین بیشتری دارند، هم از انرژی کافئین بیشتر لذت می‌برند و هم بیشتر از اثرات بدش، مثل بی‌خوابی، اذیت می‌شوند.
چند توصیه برای خواب بهتر
حالا که می‌دانیم کافئین چطور روی خوابمان اثر می‌گذارد، بیایید چند راه ساده برای مدیریتش امتحان کنیم:
- صبح‌ها کافئین بخورید: بهتر است قهوه و چای را فقط صبح‌ها مصرف کنید و از عصر به بعد سراغشان نروید.
- مراقب منابع پنهان باشید: کافئین فقط در قهوه نیست؛ شکلات، نوشابه، و حتی بعضی داروها هم دارند. حواستان باشد!
- برنامه خواب منظم داشته باشید: هر شب سر ساعت مشخص بخوابید و صبح‌ها سر ساعت بیدار شوید. این کار ساعت بدنتان را تنظیم می‌کند.
- محیط را آماده کنید: اتاق خوابتان را تاریک و ساکت نگه دارید. قبل از خواب هم گوشی را کنار بگذارید.
نتیجه‌گیری
کافئین ماده‌ای قوی است که می‌تواند هم دوست ما باشد و هم دشمنمان. این ماده در روز به ما انرژی می‌دهد و در شب مغز را فعال نگه می‌دارد و جلوی خواب عمیق را می‌گیرد. جوان‌ها به خاطر ساختار مغزشان بیشتر تحت تأثیرند. با کمی دقت در مصرف کافئین و رعایت چند نکته ساده، می‌توانیم هم از فایده‌هایش استفاده کنیم و هم خوابی آرام و ترمیم‌کننده داشته باشیم. شما چطور کافئین را مدیریت می‌کنید؟ شاید راه‌های خودتان هم به کار بقیه بیاید!
منبع: وبسایت خبر فوری
